Een stevig fundament van innerlijk geluk
waarom mindfulness verder gaat dan het fixen van stress
Regelmatig ontvang ik van klanten die zich sinds kort op het pad van mindfulness hebben begeven, een ongeduldig mailtje met de vraag wanneer ze nou eens geluk zullen vinden en nooit meer emotionele pijn, onzekerheid, angst en stress zullen ervaren.
Ja, ze geven volmondig toe dat ze zich — binnen een week nadat ze begonnen zijn met het beoefenen van mindfulness — al stukken beter voelen.
Maar na enige tijd is het nieuwtje van het oefenen er wel vanaf. En zo laten ze de teugels wat vieren, slaan eens een dagje over, negeren hun dankbaarheid-dagboek… en duikelen al snel terug in hun oude, inefficiënte denkgewoonten waardoor stress, gepieker en ongeduld weer toeslaan.
Wat deze klanten feitelijk willen weten is hoe ze zonder het oefenen van mindfulness toch geheel mindful kunnen zijn voor de rest van hun leven :-)
Al moet je nu een beetje gniffelen om deze gedachtegang, toch is het beslist geen domme aanname als we kijken naar ons referentiekader: de westerse psychologie.
Aandoening
De methoden die onze moderne psychologie te bieden heeft, richten zich zonder uitzondering op het aanpakken en genezen van duidelijke mentale aandoeningen. Het doel is altijd het onder controle brengen van een neurose zodat de patiënt na een serie behandelingen weer een redelijk normaal leven kan leiden.
Om voor een psychologische of psychiatrische behandeling in aanmerking te kunnen komen, moet je dus een klinisch aantoonbare aandoening hebben.
Babyslofjes
Het komt door dit referentie-kader dat de meeste mensen in de westerse wereld mindfulness ook zien als een behandel-traject met (bij voorkeur) een duidelijke einddatum om een specifiek probleem op te lossen: stress, verdriet, angst, boosheid, jaloezie, of een pijnlijk gebrek aan zelfvertrouwen.
Maar de 2,000 jaar oude wijsheden van de mindfulness-filosofie zijn niet te vergelijken met onze moderne psychologie die nauwelijks 140 jaar oud is en feitelijk nog in de babyslofjes ligt.
In tegenstelling tot de psychologie-trajecten die wij kennen, richt mindfulness zich niet op het behandelen van mentale ziekten… maar op het bevorderen van emotioneel welzijn.
Reparatie
Je kunt de westerse psychologie vergelijken met een ziekenhuis. Daar ga je naartoe als er iets in je denken is vastgelopen en gerepareerd moet worden. Omdat het doel is dat je je weer staande kunt houden zonder in een al te zware depressie te vallen, kunnen de reparatie en de revalidatie binnen een bepaald tijdsbestek plaatsvinden. Vandaar dat de psycholoog of de psychiater altijd een aan tijd gebonden traject met de patiënt aangaat.
Sportschool
Mindfulness daarentegen is geen ziekenhuis. Je kunt het beter vergelijken met de sportschool. Je gaat niet naar de sportschool als je een gebroken been hebt waarvan het bot gezet moet worden. Maar je maakt gebruik van de sportschool omdat je je genezen been weer sterk wilt maken, of omdat je ervoor kiest om je hele lichaam sterk, flexibel en lenig te maken en zo fysiek gezond te blijven.
Minus 10
Het belangrijkste verschil tussen de westerse psychologie en mindfulness is dat normalisering van neuroses en mentale aandoeningen (zodat je je weer staande kunt houden) het einddoel is van de moderne psychologie… terwijl het binnen de mindfulness-filosofie het startpunt is.
Martin Seligman, psycholoog en voorvechter van positieve psychologie (het westerse zusje van Boeddhisme) omschrijft het als volgt: ‘Het beste wat de traditionele psychoanalyse voor elkaar kan krijgen, is je van -10 naar 0 helpen.’ Maar… dat klinkt niet echt aantrekkelijk, toch?
Krukken
Ik heb zelf ook ervaren hoe beperkt het effect van psychoanalyse is. Na meer dan een jaar intensieve therapie vanwege depressie kon ik het leven weer redelijk aan. Ik was als het ware in staat om me voort te bewegen met behulp van krukken. Maar lekker wandelen, joggen of dansen zat er beslist niet in. Mijn stress en angst waren teruggebracht tot een dragelijk niveau — zorgeloos genieten van het leven bleef echter een verre droom.
Enkele maanden na voltooing van het traject viel ik keihard terug. Nu begrijp ik dat dat niet zo verwonderlijk was. De psychoanalyse had me doen inzien wat de oorzaak van mijn problemen was… maar had geen praktische handvatten geboden om de stress en angst te ontmantelen. Zodra ik er alleen voor stond (dus zonder de wekelijkse gesprekken met de psycholoog) duikelde ik al snel weer terug in mijn oude paniek-gepieker.
Grofvuil
Pas toen ik, weer middenin een nieuwe depressie, mindfulness besloot uit te proberen, kreeg ik inzicht in mijn ego-gedomineerde denken. Dankzij mindfulness kon ik al mijn angsten en zorgen stuk voor stuk onderkennen, observeren, en vervolgens bij het grofvuil zetten omdat ik inzag dat ze me niet meer dienden.
Vier redenen om voor mindfulness te kiezen
Als mindfulness niet het ziekenhuis is maar de sportschool… hoe kunnen we dan het idee accepteren dat we altijd zullen moeten blijven trainen om emotioneel fit te blijven?
1. Mindfulness is geen behandeling
Met mindfulness ga je niet aan de slag om veronderstelde mentale kwalen op te lossen zodat je weer een beetje kunt functioneren… maar om je emotionele welzijn dag-in-dag-uit te bevorderen. Natuurlijk is een mentale aandoening, zoals paniek, depressie of neurose, een prima aanleiding om je in mindfulness te verdiepen. Maar het doel van mindfulness is niet het onder controle krijgen van je aandoening. Dat is slechts het startpunt. Dus wat is het doel van mindfulness precies?
2. Mindfulness schenkt je emotionele vrijheid
Als je mindfulness praktiseert, observeer je met een kritische blik de werking van het ego, in plaats van blind naar zijn pijpen te dansen. Dit constante observeren vereist elke dag oefening, omdat het ego zeer creatief is en altijd weer nieuwe streken verzint.
Daarom is mindfulness geen quick fix en kunnen we er geen einddatum opplakken. Het ego blijft actief zolang je denken functioneert: zijn spelletjes gaan je hele leven door.
Maar wanhoop niet, want er is ook goed nieuws :-) De beloning die dit constante observeren met zich meebrengt, is namelijk het beste wat je als mens kunt bereiken: emotionele vrijheid. Vrijheid van stress, angst, afgunst, boosheid, frustraties… al die gevoelens die je het leven regelmatig zuur maken.
Met emotionele vrijheid bouw je een stevig innerlijk fundament van geluk, tevredenheid, zelfvertrouwen, oprechte aandacht, onvoorwaardelijke liefde, en compassie voor mensen, dieren en de natuur als geheel. En met deze positieve gevoelens word je een beter, geduldiger, stabieler, fijner persoon… voor jezelf, en voor de mensen om je heen.
Met mindfulness kun je terugkeren naar je oorspronkelijke goedheid, en kun je volledig jezelf zijn. Door deze authenticiteit waarderen mensen je voor wie je werkelijk bent, zodat je geen rollen meer hoeft te spelen. Ook zul je merken dat het leven voortaan enthousiast met je meewerkt, en zal alles je makkelijker afgaan – niet omdat er geen problemen en tegenslagen meer zullen zijn, maar omdat je deze uitdagingen met vertrouwen en innerlijke rust aan zult pakken.
3. Oefenen inspireert
Denk even aan je eigen beroep of je hobby. Hoeveel jaar heb je in het aanleren ervan gestoken? Ik heb zes jaar lang officieel gestudeerd om mijn creativiteit en mijn schrijven te ontwikkelen. Maar in alle eerlijkheid begon ik mijn talenten al te ontwikkelen toen ik 10 jaar jong was, en nu ik 53 ben werk ik nog steeds elke dag opnieuw aan het aanscherpen en verfijnen van mijn schrijf- en communicatievaardigheden. Omdat ik helemaal bezeten ben van taal, schrijven en communicatie, is dit voortdurende oefenen en bijleren geen enkele opgave voor me. Sterker nog: het is mijn leven want lezen en schrijven geven mij eindeloos veel inspiratie.
Met veel oefening ben jij ook een meester binnen jouw interessegebied geworden. Het opwindende gevoel dat je praktisch alle vaardigheden van je vakgebied beheerst, en dat er nog zoveel méér binnen die interesse te ontdekken valt, geeft je intens plezier en spoort je elke dag opnieuw aan om te blijven oefenen en bij te leren. Het is je nooit teveel, het blijft je intrigreren en inspireren, en het vervult je elke dag opnieuw met positieve energie.
Dit is precies wat je met mindfulness ook zult ervaren. Alleen draait het met mindfulness niet om een vak of hobby in de buitenwereld, maar om het ontdekken en verfijnen van je eigen innerlijke wereld.
4. Oefenen verandert je brein
Uit allerlei hersenonderzoeken onder Boeddhistische monniken blijkt dat mediteren en het praktiseren van mindfulness de hersenen verandert. Het brein is immers plastisch en maakt nieuwe verbindingen aan zodra we een bepaalde vaardigheid regelmatig oefenen en onder de knie krijgen.
Van iemand die elke dag wiskundeberekeningen maakt, kunnen hersenonderzoekers zien dat dat rechterdeel van het brein (waar logica zit) veel beter ontwikkeld is en veel meer onderlinge verbindingen heeft dan het brein van mensen die nooit iets met wiskunde doen. De hersenen van een professioneel violist hebben veel meer neurologische verbindingen naar de vingers aangemaakt dan de hersenen van mensen die geen viool spelen.
Als je elke dag mindfulness oefent in alles wat je doet, en zo positieve gevoelens cultiveert die je goed doen… dan maken de hersenen steeds meer verbindingen aan in de linkerhersenhelft, daar waar geduld, oprechte aandacht, liefde en compassie huizen. Door die verbindingen wordt het inzetten van mindfulness steeds makkelijker en levert het oefenen steeds meer emotioneel welzijn op.
Quick fix
Door onze culturele opvatting dat werken aan je eigen psyche alleen tot doel heeft om mentale aandoeningen te genezen, verwachten we ook van mindfulness een quick fix.
Wat voor ons westerlingen een onbekend concept is, is het bewust en gedisciplineerd cultiveren van positieve, heilzame gevoelens om ons steeds een stapje gelukkiger te voelen.
Terwijl we enorm veel tijd in onze studie, in ons werk, in culturele activiteiten, in sport en in vrije tijd steken… vinden we het raar en moeilijk om tijd in ons emotionele welzijn te steken — datgene wat onze hele innerlijke wereld beheerst en alle aspecten van ons bestaan beïnvloedt, zoals onze relaties, gezondheid, werk en financiën.
Mentale blessure
In onze cultuur wordt ons niet geleerd dat we bewust kunnen werken aan een stevig fundament van innerlijk geluk om zo een tevreden, evenwichtig en liefdevol leven te leiden.
In plaats van ons emotionele welzijn op waarde te schatten en daar regelmatig tijd en aandacht in te investeren, kiezen we voor snelle maar oppervlakkige aanpakken (medicijnen, psychoanalyse-trajecten) die in het beste geval slechts tijdelijke verlichting kunnen brengen.
En zo boeken we een paar behandelingen bij de psychotherapeut die, net als de fysio, ons denken rekt en strekt zodat we weer even vooruit kunnen... totdat we een nieuwe mentale blessure oplopen, waarna het hele circus weer van voren af aan begint.
Groeien en bloeien
Gelukkig zijn er steeds meer mensen die voor mindfulness kiezen, en die van het bestuderen en verbeteren van de eigen psyche een levenslange passie maken. Ik kan uit eigen ervaring vertellen dat de beloning niet mis is als je gedisciplineerd aan de slag gaat.
Niet alleen helpt mindfulness je om het onkruid van negatieve gedachten uit te roeien zodat steeds meer positieve gevoelens kunnen ontkiemen, maar ook zal het je inspireren om je diepste essentie tot bloei te brengen.
Ik beloof je dat als je eenmaal aan deze fascinerende ontdekkingstocht bent begonnen, je je al snel een stuk relaxter zult voelen en mindfulness voortaan met puur enthousiasme zult inzetten.
• • •
Deze guest posts geschreven door Marisa Garau. Tien jaar lang runde Marisa (53) haar eigen reclamebureau in Amsterdam. Daarna verhuisde zij met haar man en poezen naar Nieuw-Zeeland waar ze internationale bestsellers over mindfulness schrijft. Naast het produceren van haar eigen olijfolie, runt Marisa haar online mindfulness platform, en helpt ze gestreste en verzwakte huisdieren in haar Reiki Voor Dieren-praktijk.
Lees meer inzichten in Marisa’s verdiepingsartikel over mindfulness en het bewust cultiveren van geluk
